Denk jij dat je vanzelf wakker wordt als er brand uitbreekt in je woning? Dan heb je het mis! Brand is zeer verraderlijk. Wanneer je slaapt reageer je niet op geuren, waardoor de brandlucht je niet zal wekken. Tegelijkertijd zullen de vrijkomende giftige stoffen in de rook ervoor zorgen dat je ongemerkt al snel het bewustzijn verliest. Een goede rookmelder is dus geen overbodige luxe, maar een belangrijke levensredder!
Om de juiste rookmelder aan te kunnen schaffen, zetten we hieronder de belangrijkste principes en specificaties voor je op een rijtje
Verschillende typen rookmelders
Er zijn verschillende soorten melders op de markt. Ieder apparaat reageert weer op een ander aspect. De standaard versie rookmelder reageert enkel op rookontwikkeling. Er zijn echter ook types rookmelder die reageren op warmte en rookmelders die reageren op koolmonoxide in de lucht. De verschillende soorten melders reageren dus op verschillende aspecten van een brand. Dit maakt alle drie de typen prima melders als het gaat om het detecteren van brand. Overigens zijn koolmonoxidemelders niet alleen nuttig als het gaat om het waarschuwen voor brand. Ook bij bijvoorbeeld kachels, cv-ketels en geisers kunnen er namelijk problemen ontstaan met de afvoer van koolmonoxide. Dit ontstaat dan door een slechte verbranding in de apparatuur. Het verraderlijke van het gas koolmonoxide is dat het geurloos is, waardoor het vaak niet op tijd opgemerkt wordt. Koolmonoxide is een giftig gas. Wanneer je het inademt krijg je eerst last van vage klachten, zoals hoofdpijn en duizeligheid. Als er niet op tijd maatregelen getroffen worden is het gas echter dodelijk. Een rookmelder die reageert op koolmonoxide is, zeker in een oudere woning, daarom geen overbodige luxe. Ook op plekken waar veel stof rondzweeft of waar het erg warm is, is een koolmonoxidemelder een goede optie. Op die plekken is de kans op loos alarm bij gewone rookmelders en hittemelders namelijk erg groot, terwijl het type dat reageert op koolmonoxide een prima bescherming biedt.
De techniek in rookmelders
Rookmelders zijn er in verschillende soorten, waarbij de voornaamste overeenkomst is dat al deze melders reageren op rookontwikkeling. Een veel voorkomend type is de puntmelder. Hiervan zijn er twee verschillende soorten: de puntmelder met directe en de melder met indirecte methode. In een apparaat dat gebruikmaakt van de directe methode zitten een lampje en een fotodiode. Een fotodiode is een kleine sensor die reageert op licht. In een normale situatie, dus zonder brand, zal het licht van het lampje steeds op de sensor schijnen. Bij rookontwikkeling zullen er echter rookdeeltjes tussen de fotodiode en het lampje zweven, waardoor het licht wordt vertroebeld. Daar zal de rookmelder direct op reageren. Ook de puntmelder met indirecte methode bevat een lampje (lichtbron) en een diode (sensor). In dit model rookmelder staan deze twee echter niet recht, maar schuin tegenover elkaar. Als er sprake is van rookontwikkeling, wordt er via de rookdeeltjes extra licht weerkaatst naar de sensor. In dit geval reageert de sensor in de rookmelder dus op meer licht, in plaats van op minder licht zoals bij de directe methode het geval was. Over het algemeen zijn indirecte melders gevoeliger dan directe. Dit kan trouwens wel problemen geven in stoffige ruimtes, omdat stofdeeltjes net als rookdeeltjes extra licht op de sensor kunnen veroorzaken. De kans op vals alarm is dan groter. Toch wordt in de meeste puntmelders gebruikgemaakt van de indirecte methode. Behalve de puntmelder is de rookmelder ook als lijnmelder verkrijgbaar. Bij dit type apparaat wordt een reflector op lange afstand van de melder met lichtbron geplaatst. De hoeveelheid licht die die lichtbron uitzendt, wordt door de sensor vergeleken met de hoeveelheid licht die door de reflector weerkaatst wordt. Wanneer er rookdeeltjes door de lucht zweven, zal er verschil zitten in die hoeveelheden en geeft de rookmelder een waarschuwing af.
De techniek in hitte- en koolmonoxidemelders
Hoewel het doel van de brandmelders (het detecteren van brand) bij iedere melder gelijk is, zijn er verschillen in de manier waarop de brand gedetecteerd wordt. Hierboven werd al aangegeven dat een melder kan reageren op verschillende aspecten van brand, zoals bijvoorbeeld rook of hitte. Dit wordt in de meeste gevallen opgemerkt door een elektrochemische sensor in het apparaat. Zo reageert de elektrochemische sensor in een hittemelder wanneer de temperatuur boven een bepaalde waarde komt. Meestal ligt die waarde rond de 60 graden Celsius en die temperatuur wordt niet voor niets gekozen. Het is namelijk een temperatuur die onder normale omstandigheden nooit bereikt zal worden. Bij brand daarentegen wordt die 60 graden al snel gehaald, waardoor de rookmelder op tijd kan waarschuwen. Overigens kan het nog geavanceerder: thermodifferentiaalmeters meten niet alleen de temperatuur, maar ook de snelheid waarmee de temperatuur oploopt. De sensor in de rookmelder reageert in dat geval ook op onverwacht snelle temperatuurstijgingen. Dat geeft een extra veilig gevoel. Naast dit type hittemelders zijn er ook nog rookmelders, of beter brandmelders die specifiek reageren op het ultraviolette licht van vlammen. Ditzelfde principe wordt toegepast in koolmonoxidemelders, alleen reageert de sensor dan uiteraard niet op vlammen of rook, maar op koolmonoxide. Overigens is het mogelijk om verschillende typen sensoren te combineren in een rookmelder. Op die manier kan zo'n apparaat dan bijvoorbeeld niet alleen op hitte, maar ook op koolmonoxide reageren. Zo'n geavanceerde melder is echter niet altijd nodig, omdat een simpele melder het werk vaak ook prima kan doen. Wilt u echter optimale zekerheid, kan zo drievoudige rookmelder uiteraard geen kwaad.
De beste plek voor een rookmelder
Het aanschaffen van een goede rookmelder is stap een, stap twee is het ophangen van de melder op de juiste plek. Rook weegt minder dan lucht, waardoor rookdeeltjes zich eerst boven in een ruimte zullen verspreiden. Om de rookontwikkeling op tijd op te kunnen merken is het dan ook aan te raden dit type rookmelder aan het plafond te hangen. Als de ruimte een puntdak heeft, is het aan te raden de rookmelder ongeveer een halve tot hele meter onder de punt te hangen. Als je een koolmonoxidemelder hebt, is de plaatsing van het apparaat van minder groot belang. Koolmonoxide vermengt zich namelijk met de lucht, waardoor een verhoogde concentratie in de hele ruimte waarneembaar is. Een dergelijke melder hoeft dus niet aan het plafond, maar kan ook ergens aan de muur worden bevestigd. Hetzelfde geldt voor hittemelders. Daarnaast is het goed om te letten op de grootte van de ruimte. Bij hele grote ruimtes kan het namelijk noodzakelijk zijn om meerdere melders op te hangen, vooral als je gebruikmaakt van thermische melders, die reageren op temperatuurverhogingen.
Zijn rookmelders verplicht?
Ook de regering ziet het belang in van goede branddetectoren zoals rookmelders en dat is niet voor niets. Daarvoor kunnen we het Verenigd Koninkrijk als goed voorbeeld nemen. Sinds 1992 is het inbouwen van rookmelders in nieuwbouwhuizen daar verplicht. Vanaf dat jaar is het aantal melders in woningen toegenomen van 9 naar 75 procent. Met als resultaat dat het aantal branden met dodelijke afloop met maar liefst 40 procent (!) is afgenomen. Dat is dus voor een groot deel te maken aan het installeren van een rookmelder. Ook in Nederland worden tegenwoordig meer eisen gesteld als het gaat om brandveiligheid. Zo zijn rookmelders verplicht wanneer je voor je woning een politiekeurmerk Veilig Wonen wilt aanvragen. In Vlaanderen gaan ze wat betreft brandveiligheid nog een stap verder. Sinds 2013 moeten alle huurwoningen daar voorzien zijn van rookmelders. En dat dat niet voor niets is bewijzen dus onder andere de cijfers uit het Verenigd Koninkrijk. Daarbij is het aanschaffen van een goede melder een relatief kleine investering, wanneer je bedenkt dat zo'n relatief klein apparaatje in het geval van brand je leven kan redden.
